. 11. , 2007. . 28-36. . . , . . etula pendula etula pubescens (2 ) ( , ), (. ) (, . ). ( ), , . A. A. ZORINA, A. V. KOROSOV. CHARACTERISTICS OF THE FLUCTUATING LEAF ASYMMETRY IN TWO BIRCH SPECIES IN KARELIA Fluctuating asymmetry of birch (etula pendula and . pubescens) leaves has been studied at four sites in the Republic of Karelia: near (2 km away from) pollution sources (Segezha pulp-and-paper mill and Kostomuksha ore mining and processing enterprise), inside green zone of large town (Petrozavodsk) and on the relatively pure (control) territory (Zaonezje, v. Sennaja Guba). No significant trends of change for two asymmetry indexes (traditional and normalized) connected with latitude peculiarities of the environment and anthropogenic load have been revealed. ______________________________________________________________________________________ ( ) , , -- (Kozlov et al., 1996). , . ( ..., 2003; , 1987). , , ( ., 2004). , ( ) . (etula pendula Roth.) (etula pubescens Ehrh.), (, 1986). 4 (. 1), : . (2 , . . ), . (4 , ), . (2 ) . (2 ). 20-50 . 28 4 3 2 1 . 1. 10 10 ; 400 . , MapInfo (, , 2006). (i = 1, 2... n, ) 5 (j = 1, 2... m, ) (, 2001; . 2). , -- ( ). , , 0,5 . 40 (4 * 2 * 5 ). - -, (, 1964). (. 1). 1 4 5 3 2 : 1 ­ ( ), 2 ­ , 3 ­ , 4 ­ , 5 ­ . 2. (Lj) (Rj) 29 1. - faij fa j fai FA 1 () faij = (Lij + Rij ) Lij - Rij fa j = 1 n Lij - Rij n i =1 Lij + Rij ( ) fai = 1 m Lij - Rij m j =1 Lij + Rij ( ), FA = fai = 1 n fai n i =1 , 2 () faij = (t Lij - t Rij ) t Lij = ( Lij - M L ) / S L j j t Rij = ( Rij - M R j ) / S R j fa j = S 2 fa ij 1 m faij m j =1 i FA = S 2 fa . (, 2001; ., 2004; , , 2007), U -- (, 2007). faj(1) faij(1); FA(1) fai(1). faj(2) FA(2) . : , ; Lij - Rij , - . Lij - Rij ( ) ( - -), . , , . Lij - Rij , - ( ) ( ) M ( L - R ) = 0 , ij ij (, , 2007). ( M ( L - R ) 0 ) ij ij : I () II , . . . . , (. 2) (. 3). ( ) (, 1985), (Palmer, Strobeck, 1986). 30 2. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . fa j j=1 0,034 0,027 0,027 0,029 0,187 0,197 0,183 0,237 0,040 0,031 0,029 0,028 0,331 0,222 0,174 0,138 j=2 0,026 0,023 0,022 0,022 0,128 0,148 0,130 0,141 0,022 0,018 0,023 0,021 0,061 0,135 0,138 0,108 j=3 0,090 0,100 0,091 0,096 0,633 0,709 0,598 0,535 0,107 0,082 0,077 0,075 0,817 0,523 1,014 0,686 j=4 0,070 0,070 0,058 0,056 0,657 0,857 0,859 0,872 0,064 0,055 0,052 0,053 0,356 0,712 0,539 0,549 j=5 0,060 0,051 0,043 0,048 1,90 2,44 2,03 2,46 0,041 0,042 0,049 0,042 1,37 1,43 1,87 1,87 FA 0,056 0,054 0,048 0,050 0,167 0,213 0,148 0,190 0,054 0,046 0,046 0,044 0,143 0,135 0,185 0,156 2 1 IV III III II 2 3. : 12 13 1 14 23 24 34 1 1 1 2 3 1 1 1 2 2 3 1 1 1 2 2 3 2 3 4 3 4 2 3 4 3 4 4 2 3 4 3 4 4 fa j j=1 0,001 0,783 0,575 0,001 0,004 0,698 0,799 0,705 0,362 0,901 0,244 0,197 0,032 0,541 0,155 0,038 0,006 0,300 0,049 0,224 0,019 0,002 0,001 0,258 j=2 0,057 0,655 0,770 0,038 0,044 0,778 0,473 0,524 0,813 0,936 0,630 0,688 0,005 0,001 0,048 0,211 0,599 0,312 0,001 0,912 0,273 0,001 0,005 0,227 j=3 0,609 0,322 0,967 0,765 0,690 0,361 0,570 0,398 0,161 0,782 0,403 0,576 0,019 0,299 0,076 0,002 0,001 0,279 0,028 0,001 0,180 0,285 0,385 0,053 j=4 0,866 0,037 0,011 0,063 0,022 0,564 0,188 0,988 0,928 0,183 0,159 0,941 0,006 0,428 0,703 0,002 0,001 0,797 0,001 0,168 0,196 0,040 0,032 0,930 j=5 0,277 0,143 0,545 0,012 0,067 0,376 0,213 0,362 0,982 0,738 0,205 0,350 0,791 0,026 0,797 0,033 0,885 0,034 0,827 0,182 0,187 0,120 0,124 0,986 FA 0,317 0,028 0,157 0,001 0,014 0,283 0,229 0,070 0,569 0,542 0,527 0,214 0,000 0,731 0,527 0,000 0,000 0,349 0,794 0,121 0,472 0,197 0,647 0,405 U 2 F 24 1 U 2 F 31 , (j = 1) faj(1) (0,034 0,027, = 0,001) (0,029, = 0,001) (0.027, = 0,004). faj(1) (7 9, . 3). (. 2, FA1 = 0,056), , ( ­ 0,048; ­ 0,050). , ( , . ) (FA1 = 0,054) (FA1 = 0,056). : , 2 5 -- . -- (..., 2003) -- . ( . ) III­IV , ­ II­III. , . , ( ., 2000), . , ( ) . ­ (. 3), , . , , ­ . (, , 2007). t = 1981). 2 faj(2) = S (. 1). (t Lij - t Rij ) , : «» (t L - t R ) ij ij x-M S ( ., , «» . , , , 2 . S (t Lij - t Rij ) ­ faj fai, . (. 2, 2): , (. 3). ( < 0,01) (0,523 1,014) (. 2). - : (0,331), (0,061), (0,356) (1,37) -- ( ). , - , , MapInfo. , , - . 32 a A = 0,467 = 0,001 1 2 Li4 ­ Ri4 fafai4 (1) = 0,63 fai4 (2) . (1) (2) ( ­ W -). - Li4 ­ Ri4; ­ fai4 (1); ­ fai4 (2) . 3. () j = 4 (. 4). : , . : 3, 1, 4, 2, ­ 2, 1, 4, 3. . , - , . , ( ) (, , 2003). . 4, . r(1) = ­0,04, ­ r(1) = 0,002; . , . , , (Kozlov et al., 1996). 33 FA 0,25 2 2 1 1 0,2 0,15 0,1 0,05 0 . 4. (1) (2) () () 4. fa j j=1 4 1 1 3 4 3 2 1 2 3 1 4 4 3 2 1 j=2 4 3 1 1 3 1 3 2 1 4 2 3 1 3 4 2 j=3 1 4 2 3 4 3 2 1 3 4 2 1 4 1 3 2 j=4 3 3 2 1 4 3 1 2 1 2 3 4 1 4 2 3 j=5 4 3 1 2 1 1 4 1 1 3 2 4 1 2 4 3 4 3 1 2 4 3 2 1 1 3 2 4 1 3 3 2 1 1 2 2 , . (L ­ R) , ( ) . 34 () . (. 2) , . , fa1(1) = 0,027 , fa3(1) = 0,1; - fa1(2) = 0,174 5,8 , fa3(2) = 1.014. , , - , , . , ( ), ( ). , , , . (, , ) , . , , . 30 20 1 2 3 4 10 fai (1) 0 30 0 0.05 0.1 0.15 20 10 0 -1.50 -0.50 0.50 1.50 fai (2) . 5. (1­4, . . 1): ­ fai (1), ­ fai (2). 1. 2­4 , , . 2. - . 35 3. ( , ) III IV , (, ) ­ II III . 4. (L ­ R), , , ( «») . . . . ( 05-04-97506-__). . . 2001. (- ) // . 3. . 164-168. . ., . . 2007. // . . . . . 79-88. . ., . ., . ., . . 1981. . .: . 371 . . ., . . 2003. - . ., . ., . ., . . 2004. - // : . . . . 7. .45-59. .. 1986. . .: . 144 . . . 1987. (- ). .: . 216 . . ., . ., . . . 2000. : . . 320 . . . . 304 . . . 1985. // . 6. . 100-104. . . 2007. . . 364 . . ., . . 2007. // . . . 86-91. . ., . . 2006. : . . 186 . ( ). 2003. 16.10.2003 460-. . 28 . . . 1964. . . 415 . Kozlov M. V., Wilsey B. J, Koricheva J., Haukioja E. 1996. Fluctuation asymmetry of birch leaves increases under pollution impact // J. Appl. Ecology. N. 33. P. 1489-1495. Palmer A. R., Strobeck C. 1986. Fluctuating asymmetry: measurement, analysis, patterns // Ann. Rev. Ecol. Syst. V. 17. P. 391-421. 36