ŌČĶĶĪ-ÓĆĪŠŃŹĄß ŅĪĻĪĶČĢČß Ā ĄŠÅĄĖÜĶĪĢ ĄŃĻÅŹŅÅ , - 2007 809.45:801.311(063) - : . , 2007. 164 . , 2526 2007 . , . - , , , , - . , , . . . .. « , » ( « ») ISBN 978-5-927474-0307-3 © , , 2007 2007 . , «- ». « , » ( « ....»). - . , , , . - . - , , . - , , . , 35 , - , -, , . : ­ ; , ; ­ , , , ; ­ ( , , .) 3 ­ , , « »: `, , ', `, ', `' ­ , . . , - . , . «- » 25.04.2007. ( ). . . .. ( , ). - . .. (). *hatcha aho. .. (, ). . . , .. , .. , . , .. (- ). - . .. (, ) ». .. ( , ). « ». 26.04.2007. .. ( , ). , . .. ( , -). . .. ( , ). . 5 .. ( , ). - . . ( , ). : . .. (, ). -l . .. ( , ). ­ . .. ( , ). - . .. (, ). . .. : 2006 . , 50 , - (, ), , . , (, , , .). . , , , , , , , . - , . : -, - , -, . , . ( ) 1920 . , , . - , , - 7 ( ) . , , , , , , . - . . , , , . , , XIX-XX XX ­ . , , . , - , . , -, . , -, (, ), , - . -, , XX . , - . MapInfo. . , . , 8 - . , . , ( ) . .. , , , . , « »: `, , ', `, ', `', - . , . 1970- , - . 15 , . - « », . . ( , , , , ), ( ), ( 6 , 6300 9 , 1876 .), . 300 . , 50 . . 1. *Kydeg, . 11 ­ : Küdög ( ); Küdöine ( ); Küdönnurmed ( ), Küdezma ( ), : ( ); ( ); ( ); ( ); ( ); ( ); ( ). . , , , *kydeg, - kyte- (. küde-) `, '. , . , . , . .. .. tüveus ` ', .. tüveduz ` , ' [ 2004: 170]. , , , *küdeg. 10 11 Kütez ­ ( ). ­ , - ­ , , (. küdoda `') : -e- , , -ek, -ez (> -eh) . ( -k -s) XVIII [Ruoppila 1974:50]. . -ez: palatez `' (palada `'), puutatez `' (puutta `'). , , . , ( «»), . 2. 2 sara/, -, . . - , , , () . . - . , -: , 12 13 , , , , , . , , , ,. , . , , , , , , , , , , . : . , , , , . , , . , , , . , , , , -sar(a) - -nta (. -nd), ( ). -nd -nz-, Sarand/Saranz, *sarand `, ' [ 2002]. , : , , . . , . , , , : (), . , , (), 14 . , , . . : , , , : , , , . , .suara `haara', .. . «» (. . , ). , : -, , -, , , , , . , -oa- -ua-, -- . . : , suara, ? - . , . , , . . , , , - , , , 15 . , . , - , - , - . , .. ? 3. , , , ­ . . 3 : - (, , , , , .) , (, , , , , , , , ) . . - : , - . - , , . -, , . - , , , . , - , - . , , , [. 2006]. , 16 17 , . , -. . , , , - , . , -, . ­ / -. , - - (, ) - . -/- , , . , . , .. , . , , [ 2005]. - , «» . 2006 ­ .. . ., 2006. 2002 ­ .. : . , 2002. .. // . . 10. , 2005. . 208-215. 18 .. - -. . ., 2004. Ruoppila 1974 ­ Ruoppila V. Suomen kielen historian luennot. Helsinki, 1974. . . ( ) . , , , , , , - . , , , , . , , , . , , . , . , , "", . , , , , . : , - , . 20 (. 4700 ) (50%) (38%), (13%) (8%). , . , 800 , ­ 38, 31 . , . , , . , , , (- ). , "", .., , , 1 [ 1962: 71]. " " (.. ). XVII : " " ( 1627 . ) - " ", - (, .) ­ "" [ 2003: 36]. , 1589 " " ( ) , 1 - , , , , . , , , , Lapintaival (. , ) [Nissilä 1955: 248]. 21 " " [: 325]. , , . , . , 1415 [Itkonen 1928: 259]. .. , XV , , , . , , , , [ 1947: 28-29]. , " " (.. ) XVI . , " " [, 2002: 31], [Sjögren 1861: 343] [ 1974: 145]. , , , , , , 1676-1677 . (, , < ? ) (, , < ? ). , [ 1974: 16]. , 1680 , - " " " [ 2003: 36]. XVII [ 1974: 145]. , , , . , , , (X-XV .), [, 2002: 26]. 22 , , , [ 2002: 48]. () ( , ), , , , , , , [ 2002: 43-45]. . , . , . , , , . , , . , , , 2. (), () < . vuoll, . vue“ll `'; (), (), , (), (), () < . fierbmi, . vieram, virme `'; : Itkonen T.I. 1958, Lehtiranta J. 1989, Nielsen K. 19321938, Salo 2000, Sammallahti P. 1993, .. 2002. 2 23 3, () < . coal'bme, . cučlm `'; () < *el `'; () < än < *n `'; , () < . gęi'dno, . keajn `'; , (), () < . keälka(n) `'. (. Kälkärvi), . , . Kieretti, () < . giera '', [Itkonen 1926: 34]. O . < . geage, . kig(e) `, ' (), , ( XIX . ) < . kuoll(e) `, '; () < . guovda "", . ko(d)ta ` '; , , , () < kuovsi ` '; () < . konde ` '; 4, (), (. 1544 ) [ 1479-1571: 66] (), (), , () () < . guotko ` '; , () < . kuo'cc(a), kuockad ', ' . goaskin (-sk- < *-ck-), 3 T , c j, . . . . Jolmajärvi, Jolmani < . cučlm `'. 4 , , . , , kuotkuo, kuotkut ` , , , ' (, ); kotkova ` ' (, ). 24 . kuä“ckkem `'; . , () < . guvzį ' ' kuovsi ` ' () < ? . guvzį ' ' , () < . guk'ke, . ku“kk `'; , , () < geatki '' geage `, '; , () < . nāvv, . nāā“vv `, , '; , , (), () [ 1479-1571: 16] < . njuk'cā, . njuhcc `'; () < C. njęw'de ` '; () < . pasm ` '; 5, , , , (), ( ) [ 1572-1584: 162], () [ 1572-1584: 67] < C. bįkte `', . paht(e) `, '; () < . piess(e) `'; , (, ) < . pie'cc(e) `' + ; ()6, , (. 1447-1454 [: 101] (), Pongamojärvi () < . puogge ` ; , , , ` ', , , paht, bįkte `, , '. 6 : Ponkalaksi Ponkaharju () , Ponka- (Ponkalampi, Ponkaniemi, Ponkalaksi), Pon'gama ( ) , , , <*(), <* () . 5 25 , , ` [Kiviniemi 1978: 34]; (), (), () [ 1572-1584: 69] () < . pie“ll, piee `' > `, , '; , . ( , ) < . pie'cc(e) `'; () < . suel, suolo, . suolu `'; (), (), < . suodnjo ` ' suoidn '', . suo(a) ` '; , (. 1419-20 ) . suor'ge ` , ; , , ' [, 2006]; , (), (), ( ) < *ukti ', '; () < . vuosk(o), . vuesk `' , () < . ciek'ca '' (); , , [ 15721584: 39], . (), () < . cuöppös ` '; , (), ( ) [ 1479-1571: 143] < . suhpi, suop(pe), . suu“pp `' . suohpa `'. , , -, -, -, : . , , `' (), (1565) [ 1479-1571: 183] (1572) [ 1572-84: 8] (), (), (), , (), ( . lappi `, ' ), , ( ), 26 (), (1563) () [: 155], (), , , (), , (). 1583 , " " [ 1974: 132], [1: 201], , , : . (1574) [ 1572-84: 58], (1579) [ 1572-84: 137] (1723) [Pöllä 1995: 68] (), () (1563) [: 161], () (1582/83) [ 1572-84: 201], () (1563) [: 156], (). , , , , , 7. - , , , . , . , , , , . , (. . salmi ""), , , , coal'bme, cučlm `', 7 , , . 27 , , (. *coal'bme- > . *jolma- (> ) > . *salmi- > ). - , [ 1988: 75]. , , - , . , , -. kuuzi - . kuoss(a) `': (, ), (); -. kezä - . k'iess(e) `': 8; -. leppä - . leaibi `': (), -. luhta ` ' - . luht, luohta `': (), (); -. majava, majua - . maij `': (); -. kalliv `' - . kalli `': , (). 8 , , - , , k'iess(e) `'. (. . Kezäjogi), . , , (. ), *Kezäkylä > . , , . , , , , , [ 2002: 65-66]. , , , , 300 . , , . , / -. 28 , , , -, : . -. leipä `' - . leaibi `': (); -. kukko `' - . guhkes kugkes `': (); -. kudu `' - . kuud `': (); (); -. kondu `, ' - . konte ` ': (); -. kala `' - . kalli `': , (). , . . , , , , , , . , . , XIII . , , , [ 1947: 32]. , , XV . - . , . . , , . , " " [ 1947: 39; 1962: 44]. , , 29 [Jaakkola 1956: 263-264], , . XV , " " (, , , , ), , [: 15]. [Kirkinen 1988: 94]. , . , " ", . , , , [: 24]. XIV - , , .. , , [ 1978: 43-44]. , , , - . , . , , . -. , , . , 30 - , . , , , , . (): *viranda ` , ', (): huuhta `', (): kaski `', ( ), (), (): lammas `', ) (): ozra `', (), () (, , ), (): palo `, ', (): peldo, pelto `', () (): pu(u)rnu ` ', (), (), (): rasi, razi `, ', (): riihi `', ( ): sordo ` , , ', ( ): salgo `, '. , , , .. , . , , - . , : (. kaski `, '), (. *Reduorgo, redu `', orgo `, '), (. sordo ` , , '), (. pihk, . pihku ` ; , ', . ` ') [ 2003: 109], (. olhova alho `, ') [Nissilä 1975: 29], (. karanko, karango ` '), (. varza `'). (-) , , .. : . (): . viida ` ', (): 31 . kiima `, ', (): . kuuzi `', () (): . lato `', (): . kala `', (): . koppal `', (): . uuzi `', (): . heinä `', (): . lahti `', (): . kivi `, ', (): . umpi + pohja ` + '), (, ): . silda `', (): . kiärme `', (): . sonka ` ', (): . huaba `', (): . hieda `', (, ): . mägi `, ', (): . pertti `, ', (): . hammas `', (): . varba `, ', (): . petra `', (): . kaita: kaijan `' + salmi `', (): . kalma `', (): . kovera `') (): . mändy `', (): . ukko `', (): . tuhka `', (): . rokka `' Rokko `', (): . korteh `', (): . viida ` ', , - . , , , . , , , Nilas-/Nilos- > , . nilas nilos ( nilakse-/nilokse-) ` '. Nilas-/Nilos- , - , (. 1). , , 32 , , . , , ` '. , , , , , 1563 (< *Nilas-) [: 155]. , XVI , , 9. Haiseva-/Haizeva/Haisuja-/Haizuja-10 ` ', , , (. ) , . , e 1591 , , [: 323] (*Haizevapuoli), . . , (<*Gaizuga + - < *Haizuja-) - . , (, ), ( ) (), . , , , . , . . , , nilos/nilas ` '. 10 , (Haiseva, Häme-, Kemi, Oulu-) , [Vahtola 1975, 1980 Kiviniemi 1971]. 9 33 34 (. 2), XV-XVI , , . (<*Röksä-). röksä `; ' - [SMSA]. . a . , " , ". 11, 1599 , . . [ 1941: 368]. , , . , ruokse/ruoksa `' [Itkonen 1948: 132]. , . (. 3), , , . , jylmäkkä ` , ', [KKS] . , ­ - , (, , ) . , Jylmäkkä, Jylmäkkö, Jyrmäkkä, Jyrmäkkö, Jyrmeikkö. 11 . , 2006. 35 36 37 . , , , XVI [ 2003: 323]. , . , , , , /(), Mal'l'a- (. mal'l'a `, '). , . () , , . , . , , , . (. Mal'l'akka), (. Mal'l'avuara) , , , (*Mal'l'ajärvi), e - . , - . < *Rautaveräjät/Rautaportti. , , . - , . : 38 Rautaveräjät/Rautaportti ? , , , . Rautaveräjät/Rautaportti , , , . : . , , , , , , (. . Raudaveräjät ' ') , , , , . , , , , . (. 4), , , , ( ) . , Rautaveräjät/Rautaportti, , , . , . 39 40 , , . Lakkapää, , , . lakkapää " ". , [NA]. , (. 5). , , Lakkapienapaja. - , , , , , XV-XVII . (. Vongajoki), . Vonk(k)a- [Vahtola 1980: 339]. (. 6), - . , , , . , - vonk(k)a ` , , , ' [SMSA]. 41 42 43 Vonk(k)a- ? vonga/vongu/vong(e) ' , , , , ' , - . - -. , bong `, ' [: 101]. vonk(k)a - , . , , , , (XVIXVII ) Vonk(k)a- . , , , . , , - Vonk(k)a- , , . - 1278 . XIII , - [Kiviniemi 1971: 84]. , Vonk(k)a- 44 , . , , XV [: 309]. , , , , , - , , - . , , , , . , , ­ , Kurenpolvi ` ', , `' . ­ , 1544 [ 1479­1571: 67]. Seicenoikie ` ', . ­ , , , . Majua `'. , , , (. . varza `'), . , *Tukaccu, ( tukka `, ' + ccu). , , . . 60- . XX . . , 45 - . , . [ 1966: 19]. , : `' (. kanabra `'), (. kuoreh `'), ; `; ' (. luodo `, '), , ; ` ' (. korgo ` '), , ; ` ', ; `, ' (. lahti `'), , (. koppala `'), (. lambi ` '), (. tarboin `'), (. urakka ' -'), (. vuonnelo ` '), (. ulissa `, ') , . , , : . (), (), (), (), (), (), () . , , , XX , . - , : , , (), (), , ( ), (), ( ), , (), , , (), (), , ( ), , () . 46 , , - , , XVI , (, ) - . , , , , . , , , , . - , , . , , - XVI [ 1572-84: 87, 163], , -, 70 XVII : . , . 20 : , , , , , , , , , . [Kokkonen 2002: 365-372]. , - 1583 . . 1563 [: 158-159], , - -. 47 ­ Mel'o, , , . , . ­ , . (. pukki `'), - -la . , l- , . l ­ , ­ . con'zoi `'. , , Condzoilu (. ), , , . Kirppu < . kirppu `' [, : 52]. l- : . , - *Rebo, rebo `', , , a , - *Arhippal'a (< . Arhippa `' + -l'a) *Naik(k)ala. , , Naikkalanvuara, (. . ) . -l- XV . , -la/-lä , , 48 , -la/-lä [ 2003: 67]. XVI ­ XVII , . , -/- (, , , , (), [ 1974: 120-142]), - , , -la [ 2002: 85-86]. , , Kämmälä, , , . , , ( , - ) -l , () . , , , , XVI . -l- , , , () , , *, * *() , , , , - /- . / - , XV-XVI . , , , , - . , 49 , . , , , , , , , , : . (), 1598 [ I: 235] ­ Puzu () , 1700- () [Pöllä 1995: 67] ­ Kagara () () [ 1563: 162] ­ Heimonsuari () Rodn'a(zet) < *Heimo (): heimo ', , ' () [ 1563: 160] ­ Himonsuari (): . Himo ( ), 1459 . [: 24] ­ (, ): karhu '' () [ 1572-84: 23, 205] ­ Karttozet () () [ 1572-84: 214] ­ Konzuzet () (), 1479-1488 . [: 117] ­ Kostizet () (), 1630- . [Pöllä 1995: 55] ­ Lezol'a () (), 1597 . [ I: 217] ­ Rebo (): rebo '' (), 1598 . [ I: 240] ­ Loskaset (): luzikka '' (), 1670- [Kokkonen 2002: 365] ­ coizet (, , ) () [ 1479-1571: 61] ­ Mikkoset () () [ 1479-1571: 137] ­ Kärpäzet (): kärpäne '' ( ), XV . [: 121] ­ Oravaizranda () () [ 1572-84: 163] ­ Pölläkkä () 50 () [ 1572-84: 164] ­ Pipittäjä () () [ 1572-84: 87] ­ Piicönlambi () () [ 1572-84: 144] ­ Röppö, () () [ 1563: 160] ­ Ruhtol'a () () [ 1572-84: 133] ­ Siilanniemi ( ) () [ 1572-84: 118] ­ Turuzet (, ) () [ 1479-1571: 242] ­ Uskela () (.) [ 1572-84: 202)] ­ Civakkala () ( ) ­ Jukaraiset () -/-, - Hämeh- `'12. : . 13 (< *?Häme(h)suari) , 1597 [: 218], , , (. ) (< *Häme(h)järvi, . Häme(h)- , - . 12 XIX , . . , , , IX-XIII . " " , "" - "häme", [ 1950: 93]. 13 , , , , . , , , . 51 , , , . , Hämeh- , - , , . (. 7). , , , , . Hämeh- . XVI ­ XVII . 1609 [ : 113, 136], 1617 . , , . , , , (" "), [ : 137]. , , , , - . 52 53 , , . , - .. , 30- XIX , , [Castren 1852: 86]. . , , , - - - [Pöllä 1990: 29]. , , , 1887 , : " [ XVIII ­ ..] (. ruocit) " [Juvelius 1888: 63]. , , , , . , Hämeh- , . , Hämeh1414 , Hämeh- . , . Hämeh- , - hämä-: . hämä-rä `', hämy `' [Koivulehto 1997: 161-162]. hämeghein "" [NA]. , , , Hämeh- . 54 , . 15, , , : . XVI / [: 217], . -/Kemi-, . (. Kemi), , XV (1447-1454 .) [: 101]. , , (. Kemiluuvvot). , 1591 16 , , , [: 326], . . . Kemi- , . kemi `, ; '. , Kemi- (. 8). . , kemi , ` '. 15 , . 16 , , . 55 56 kemi [Nirvi 1948: 243250]. . , kemi , . , Kemi- . , , . , [Vahtola 1980: 230]. , kemi ` ; ; ' . Kemi-/-. . . , , kemi/ ` '. . - `'. . . . `, ' , , [: 48]. , `, ' [ 1974: 184]. Kemi Kymi, . kymi `, ' . , " " . .. , , `, ' [: 48]. Kemi- (. 8) , . . kemi(paikka)17 `, , 17 . 57 '. , kemi , , , ? , . Oulu-, , , - , . () (. Oulunga), 1591 [: 327]. Oulu- (. 9), . - oulu `, ', , , (. . oului, oauloj, åulo `; ; , ' [SKES]. , Oulu- , , . , . , .. [Kiviniemi 1984: 341]. Oulu- , . , 1327 vlu, 1328 - wlu. 58 59 Oulu-, , . () , ( ), , , , . , Oulu- , , . , oulu ` , ', , , . (1200-1323 .) . , , Vekara-/Vegara-, , , . , , , Vekaraine . (. 10), . . . , Vekara- , , . vekara ` ; ; ; '. , , Vekara-/Vegara- () , , , , . 60 61 Vekara-, , [Vahtola 1980: 116-119]. , , , vekara `, '. , . E Räväs-/Reväs-, , , (. ) < *Reväz-/Räväsvuara, < *Reväz-/Rävässuari . (. 11): , . , , Reväs-/Räväs-, . () , , . , . , , , , . , reväs/räväs, revätä `, '. , , [Vahtola 1980: 131-137]. Reväs-/Räväs- ? - . 62 63 , , , . . , , , , rväs/räväs, . , XX (< *Reväs/Räväsniemi), 1563 [: 153]. , 1563 (< *Hämäläinen) [: 160], / . , , , / , , , räväs `'. , . , , , (. 12), Petkel-/Petel- (. ). . petkel/petel `'. Petkel-/Petel- , , , , . XVI . , , , , XVI [Jutikkala 1958: 98-99]. 64 65 , (. ), 1597 [: 202]. , XVI Petkel/Petel- . , , , , , - . , , - , , . , , , . , , . .. , , : , , , [ 1962: 61-62]. , , ­ ­ . , XV-XVI , , . - , . , , XV , , ­ 66 , ­ , , [ 2006: 131]. , - . . , , - . , , , , , " " [ 1962: 67, 71], . - , , () (. . . vuara ` '). "" , , , [ 2003: 220]. / (. 13): , , , , . , . (), (), (), ( ), () . . , , 7 , : , , , .). 67 68 , , - ­ (. , selgy, selg `, '). , , , , . , - , , , , "" (. . sel'g `, , '). - , , vuara . -//selgy/selgä/selg (. 13), , , - , , . , , , (, ; ). ­ . ` ', , (. . lahti, ., . laht `'). , : , , ., ­ , ). . - laksi/laksi. , , XVI (. . 69 , [ 1974: 137, 140], (. , , ). , "" , ? "" , . . ` , ' , ` , ' . ` ( )' (), , , . - (. verand ` ( ') [LMS]. : verand ` ' []. .. , verand . viritada `, ' [ 2003: 355-356]. . tobju `, ' , (. . tobj, . tobju, . tobd'), - . , , , . 70 . . - XI­XII , ­ XIV­XVI . , [ 1962: 53]. , (-) . - , , , ­. XV­XVI , [ 1970: 469-504]. (. 14): , , , (), , , , , ( ), , , , , , , , , , , , (), (), , (), , , (), , , (), , , ( ), , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , (), , , , (), (), (), , , , (), , , , , ( ), , , , , , , (), , , 71 72 , , , , (), , , , , (), , , , , , , , , , (), , (). , - - : . < Kippo `' (), < kokko; Kokko `' ( ), < kiiski, Kiiski `' (), ? < Lippi, Lippo `' (), < Huoppo `' (), < *Paloselgä, palo ` ; ' (). (. 14), , . , , , , , , - ( , ). , ., , - , 1551 [ 1479-1571: 105], , 1575 , , 1580 [ 15721584: 67,145]. , XV­XVI . , - XVII ? . , , , ; ` ': (, , , , ), , ( ), (), , , (), (), , (), 73 (), (, , ), (), (, ). . , "" , , [ 2003]. . XV­XVI : . [ 1479-1571: 217] [ 1479-1571: 217] , [ 15721584: 173] . , `', . [ 2002: 143]. : . (, , ), (), , , : . [ 1479-1571: 144]. ` ': (), , , (), , , , , , , , , , , , , , , , , (), , , , , , , , ( ), , 74 , , , , , , , , , , , , , (), , , , , , (), , , , , , (), (), , , , , , , , (), , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , (), , ( ), , , , , , , , , , , (), , , , , , , , , , (), , , (). - . , [ 1975: 12]. , , , . . , , , . , , , , , , . -. 75 . , , , : . (), (), (), , (), (). , . . , - . , [ 2005: 117]. , , , () - () . -, . , -, , - - , : , . - - . , , , . ` ( ); '. , - - . 76 , , , [ 1975: 25, 149]. , , [ 1962: 53], . , , -. ­ . . . 5 27 -, (, - 260, - 160, - 80, - 60 ..) [ 1970: 469-504]. , XV ? [ 2003: 64]. , , , . (. 15), , , . ­, : , , , , , , , , , , , , (), , (), (), ( ), , (), (), , ( ), (), (). 77 78 - , . ­ , -. , . , XVI : ., 1543 [ 1479-1571: 61] , 1583 [ 1572-1584: 200]. , , XV­XVI , - . , , -, , XVI . , : . (1563) > , (1563) > , (1563) > (. . ), (1563), (1583) > , [: 158-159]. , , . XV , , , . . - . ` ' , , , 79 , .. - , - . [ 1975: 81-82]. ` () ' . .. , - [ 2003: 242]. - , , , . : ' ; ; ' [K ]. , . . ` ' , - . . ( , , ), ( ) , 8 ( , , , , , , ). , , , , - , - ( ) . , . , , e, 18. l r : . - , - - e. 18 80 , , . , , , : ., , , ­ . , , , , ( ) ( ). , (. ), , 1647 [ 1974: 123]. .. , " " ­ , XIV ­ XV . "" ­ , . , "" "" XVII . , "" ( ) . , , , "" , , , . , "" (, , ), , .. , XV-XVII . . "" , [ 1978: 43, 81, 83, 120]. , , . , , , . , XVI 81 (1559 ), 1561 [ 1479-1571: 151, 156, 165]. , . XIX , 19 . , . , , , 50- XIX . , , . Uusikylä (. ` '), "". , 60- XIX . , 8 , 1912 , , . , XIX­XX . , . , , . 1912 . ( ) , : . 19 82 1917 . , . , , , . . - , XIX­XX . : , , , , , , . , , , , . , , , , , , . , 1574 , 7 , 10 [ 1981:13], 1552/53 [ 1479-1571: 114] 1591 [: 325], . , . , , . Kuivaporoska (. ); Kivikupa, Pimiekupa, Suvikupa, Savikupa , ; Pl'ossa Pienipl'oss (. ) . 83 , , , , : . Letn'oijärvi, . (), Ivanovskoijärvi, . (), Koppal'noijärvi, . ( ), Popovoiluoto, . (), Jaroslavanluoto, . o ( ), Olencikansuari, . ( ), Stepanovoisuari, . ( ), Morozovoinsuo, . (), Varniskoiranta, . (), Kormanovoivuara, . Vuatvarakka, . ( ), Plaveznoioja, . (), Vazenskoijoki, . (. ), Semcuznoijoki, . () . , , , ­ ­ , , . , , , XIX­XX , , . , - . . , , -, , , . , , , 84 () . , , . , - , - -, , , , , , . , , . , , , - . 1479-1571 ­ - XV­XVI . 1479­1571 . ., 1988. 1572-1584 ­ - XV­XVI . 1572­1584 . ., 1990. 1978 ­ .. . . ., 1978. 1947 ­ .. . , 1947. 1962 ­ .. - XVI­XVII . ., 1962. 1974 ­ .., .. XVI­XVIII . ., 1974. 2003 ­ .. XVII . , 2003. ­ . . . . , . . . , 1982. ­ XVI­XVII I. , 1987. -1 ­ XVI­XVII III. -, 1993. 85 ­ . , 2001. 2004 ­ .. -L-o . (). 2002 ­ .. . , 2002. 2003 ­ .. -sina // - : . , . 80- . . . ., 2003 , 2002 ­ .., .. // . , 2002. 1981 ­ . . , 1981. ­ XII­XVI .. , 1941. 1988 ­ .. . , 1988. 2002 ­ .. : . , 2002. 2003 ­ .. // : IV - " 2003" ( .. ) // -: - , 2003. . 322-237. 2005 ­ .. // - : . . . : , 2005. C. 111-125. 2006 ­ .. // XXI : , , . 2. , 60- (24-27 2006 .). " ". : , 2006. C. 130-132. , ­ .., .. - // . 2006, 1. . 159-168. 1974 ­ . . . , 1974. 2003 ­ .. : - - . -, 2003. 86 1947 ­ .. XVI­ XVII . , 1947. 2002 ­ // . . . , 2002. ­ . .. , . . , . . . , 1990. ­ 1496 1563 .. , 1930. 1970 ­ . . XV­XVI : // . . . . . - . 353. 1970. ­ . ., . . - . , 1991. 1966 ­ .. - . . , 1966. ­ .., .. . , 1972. 2002 ­ . , // . . , 2002. K- ­ . . 1975 ­ .. // . , 1975. 1950 ­ . . e e . ( . . ?) // - 1. 1950. Castren 1852 ­ Castren M. A. Nordiska resor ock forskningar I. Helsingfors, 1852. Itkonen 1926 ­ Itkonen T.I. Lisiä Keski- ja Etelä-Suomen lappalaisperäiseen paikannimistöön // Virittäjä 1926. S. 33-35. Itkonen 1928 ­ Itkonen T.I. Lappalaiset // Suomen suku. Helsinki. 1928. Itkonen 1958 ­ Itkonen T.I. Kuotan- ja Kuolanlapin sanakirja I-II. Helsinki. 1958. Jaakkola 1956 ­ Jaakkola J. Suomen varhaishistoria II. Porvoo, 1956. 87 Jutikkala 1958 ­ Jutikkala E. Suomen talonpojan historia. II painos. Helsinki. 1958. Juvelius 1888 ­ Juvelius J. W. Muistoja Pohjoisen Venäjän Karjalan muinaisuudesta. SKS. Helsinki, 1888. Kirkinen 1988 ­ Kirkinen H. Pohjois-Karjalan kalevalaisen perinteen juuret. SKS. Helsinki, 1988. Kiviniemi 1971 ­ Kiviniemi E. Suomen partisiippinimistöä. SKS. Helsinki, 1971. Kiviniemi 1978 ­ Kiviniemi E. Pönk(k)ä-nimet // Kalevalaseuranvuosikirja 58. Helsinki, 1978. S. 27-37. Kiviniemi 1984 ­ Kiviniemi E. Nimistö suomen esihistorian tutkimuksen aineistona. Suomen väestön esihistorialliset juuret. Suomen Tiedeseura. Helsinki, 1984. KKS ­ Karjalan kielen sanakirja. 1-6. LSFU XVI. Helsinki, 1968-2005. Koivulehto 1997 ­ Koivulehto J. Were the Baltic Finns "clubmen"? // You name it. Perspectives on onomastic research. Studia Fennica Linguistica 7. Helsinki, 1997. S. 151-169. Kokkonen 2002 ­ Kokkonen J. Rajaseutu liikkeessä. Kainuun ja Pielisen Karjalan asukkaiden kontaktit Venäjän Karjalaan kreivin ajasta sarkasotaan (1650-1712). Bibliotheca Historica. Helsinki, 2002. Lehtiranta 1989 ­ Lehtiranta J. Yhteissaamelainen sanasto. SUST 200. Helsinki, 1989. Nielsen K. Lappisk Ordbok 1-3. Oslo, 1932-1938. LMS ­ Kujola J. Lyydilaismurteiden sanakirja. LSFU 9. Helsinki, 1944. NA ­ Suomen nimiarkisto. KOTUS. Helsinki. Nissilä 1955 ­ Nissilä V. Itä-Karjalan matkanimistöä // Kalevalaseuran vuosikirja 35. Helsinki, 1955. S. 247-261. Nissilä 1975 ­ Nissilä V. Suomen Karjalan nimistö. Karjalaisen kulttuurin edistämissäätiö. Joensuu, 1975. Nirvi 1948 ­ Nirvi R. E. Sanahistoriallisia huomioita 4. Kemi // Virittäjä. 1948. S. 243-250. Pöllä 1990 ­ Pöllä M. On western finnish toponymy in Archangel Karelia // Linguistica Uralica XXVI. Tallinn, 1990. S. 24-29. Pöllä 1995 ­ Pöllä M. Vienan Karjalan etnisen koostumuksen muutokset 1600-1800-luvulla. SKST 635. Helsinki, 1995. Salo 2000 ­ Salo U. Suomi ja Häme, Häme ja Satakunta. Hämeen käräjät I. Toimittanut Jukka Peltovirta. Hämeenlinna, 2000. Sammallahti P. 1993 ­ Saamelais-suomalais-saamelainen sanakirja. Ohcejohka. 1993. Sjögren 1861 ­ Sjögren J. A. Joh. Andreas Sjögren's gesammelte Schriften. Band I, St. Peterburg, 1861. 88 SKES ­ Suomen kielen etymologinen sanakirja. I-VI. Helsinki, 19741987. SMSA ­ Suomen murteiden sanakirjan arkisto. KOTUS. Helsinki Vahtola 1975 ­ Vahtola J. Paikannimistö Torniolaakson asutushistorian lähteenä. Pro-gradu tutkimus. Nimiarkisto. Helsinki, 1975. Vahtola 1980 ­ Vahtola J. Tornionjoki- ja Kemijokilaakson asutuksen synty. Nimistötieteellinen ja historiallinen tutkimus. Studia Historica Septentrionalia 3. Rovaniemi, 1980. . . HATSA AHO ( ) (, ) , . . . ( ) [ 1812: 96], . . . [ 1812: 84], . (. Hatsal) [.1928], . [: 88], [: 117], () [: 34, 175], . ( - . .), . [ 2004: 62]. , : - , . ( [ 1995]), . ( 1136 . ­ ), . 20 , "" - -, ( ) hats-: ­ . , . , . . , ­ . . , ­ . , ­ . ( , ), , , "" , .-. *veeras `' (.. , , [ 2005], ). , ( , ) [ 1999: 41-42]. - "" (, .-. ), - [ 1996; : 84-86]. 20 90 . , . (1500 .) ( . ; . `' ), ­ . . , . . [ 2005: 101]. . -/-, -, -/-, -/-/-, - ( .. ­ "-") [ 1997: 14-15; 2002: 246-248, 286-289; 2006: 45-47]. ( ­ ) - . - "" ­ . hoaa, hoazia, hoadza, . hoad'z'u, . huad'z', hoad'z'u ` ( , . .); ' [SKES: 47] ( Huad'z'analle [LMK: 49]). , . , , -/-/- (. [ 1996: 79-84; 2005: 123-125] , [ 2002: 72]). , , "" . , ( - ). , .-. l- (. ), .. () . , " " (. . salu `, '), .. 1785 ., 1563 . " " [: 74-75], .. . 91 , . . *hatsa, ( , - - ) .-. * `, , ' ­ * `' [ 1996: 83-86]. [: 185], ( .- *gast ` ' > gast `, (, )' [ 1979: 169-173; Maziulis 1988: 329]). * () * ( - ) (. , [ 1996: 2005]; , , .. , ­ ). , ( * `'!), , , , , , . ( *) (. . .-. `', .-. hvozd ` ', ., . hvozd ` ', .. gwozd ` ' [: 185]), , , [ 1996: 84; 2002; 2005]. *hatsa - (. - [ 2005: 9]). ( ) -, (?) "" (. [ 1992]); 92 , , [ 1994: 118-121; 2002; 1997; 1999: 37; 2001; 2004]. - - , aho: ., ., ., . aho ` , ; ( ), , ' [SKES: 6; , 1991: 20] (. . aho `, ' ­ ..), . . ahu ` ; , ' [SKES; Pall 1988]. ( ) - [Pall 1988: 266], , - (, ­ , ­ , , , , , , , . [Nissilä 1975: 73, 111, 131, 266, 268; 2005: 19, 73, 76]; , -) - ­ , , ( [, 1991: 20] : , , , , , , , , , , , , , ). - . . ( 21 ; ), , , aho, - (kaski, kases, 21 [KKS: 7], , aho, , . , . , - - . 93 halmeh, haumez, huuhta, palo, palates . .). , aho , . . , , . . [SSA, s.v. aho] . , aho .-. (.) *as- `, ' (> . ash `, ', . *asjn `'). , , [Nikkilä 1988]. . , , , . . ache/ake `' .-. *ag'- : " *ag'- *az-, , . aho `, ' ( ). ­ . *azą" [ 1997: 114-115]. , , . įugym, . aūdze ` ' [ 1972: 318]. .-. aho , . , aho .-. *hats- [ 1995] ( ­ ), ­ .-. * (. ). () , . *h- [ 1953: 35]. (). . - () *hats aho ( , . * , , .-. *katsa, aho; * *ats-). - V-VI . .. . ( 2-3 4-5 ) 94 (. [ 2005: 79] , [Terent'ev 1990: 30-32]). , - [ 2005, . 3], , . , , aho, . , (-) . (, , ). ? [SKES: 6] .-. aho . ozo, odzo `', ez, eza, iza ` , ' ( [SSA]). . ( ). , *aso (. aho *ats- [ 1953: 53]) adz ` ', . a ` ' (. < aco `'), - [Saarikivi 2006: 201]. , (-?) 22. , , - , "" , , , , , . . tsuvto, tsufto, sufta `' .-. hu(u)hta `'. 22 95 ( , ). , , "" . ( - ) , ( , ). 1997 ­ . : - - // - 1988-1996. ., 1997. . 109127. ­ 1479-1571 . ., 1988. 2005 ­ .. . , 2005. 2005 ­ .. ( ). , 2005. 2005 ­ .. ( rus- varg-) // . . 10 (20). , 2005. . 300-308. 1992 ­ .. - .. // ... 100 . . , 1992. . 82-88. , 1991 ­ .., .. - . , 1991. 2001 ­ .. . I. , 2001. 2004 ­ .. . II. , 2004. ­ -- . . 1 (-). , 2004. 1994 ­ .. . , 1994. 2002 ­ .. : . , 2002. 96 1972 ­ .. // - . ., 1972. 1812 ­ .. . , 1989 ( 1812 .). ­ 1496 1563 . ., 1930. 1996 ­ .. // . , 1996. . 1928 ­ ( 1926 .). , 1928. 1979 ­ .. . .2. ., 1979. 1953 ­ . . .1. . ., 1953. 2006 ­ .. - // . . 3. , 2006. 1995 ­ .. // . 1995, 1. . 109112. 1996 ­ .. . ., 1996. 1997 ­ .. // . 1997. 6. . 3-21. 1999 ­ .. . ., 1999. 2002 ­ .. // . 2002, 6. . 95-97. 2005 ­ .. - // . 2005, 2. . 7-28. 2005 ­ .. ( ..) // : . III .. ": , " (21-25 2005 ., ). , 2005. . 139-142. ­ . . 7. ., 1980. KKS ­ Karjalan kielen sanakirja. Osa 1. Helsinki, 1968. LMK ­ Elomaa J., Laakso J. Lyydiläismurteiden käänteissanasto. Helsinki, 1986. 97 Maziulis 1988 ­ Maziulis V. Prs kalbos etimologijos zodynas. I. Vilnius, 1988. Nikkilä 1988 ­ Nikkilä O. Aho: omaa vai lainattua // Suomi 143. Helsinki, 1988. S. 135-140. Nissilä 1975 ­ Nissilä V. Suomen karjalan nimistö. Joensuu, 1975. Pall 1988 ­ Pall V. Die Toponimie im Rahmen der Sprachgeographie // -. 1988. . 24, 4. . 263-270. Saarikivi 2006 ­ Saarikivi J. Substrata Uralica. Studies on Finno-Ugrian substrate in northern Russian dialects. Tartu, 2006. SKES ­ Suomen kielen etymologinen sanakirja. Osa 1. Helsinki, 1955. SSA ­ Suomen sanoen alkuperä. V.1. Helsinki, 1991. Terent'ev 1990 ­ Terent'ev V.A. Corrections to the "Suomen kielen etymologinen sanakirja" concerning Germanic, Baltic and Slavic loanwords // Uralo-Indogermanica. II. - - . , 1990. .. - : - ( ­ ) . .. [1971 (); 1971 (); 1973; 1980; 1989] , , , . , , , . - , . , -. , - . , .., - - (, , -, ) [ 1963: 5]. . - , , , [ 1982: 195-206; 1970:103]. - . , 99 .. [2001] ­ , , . . « » [ 2002: 179]. , , , . , . , , , .. , - -. , , , , [ 1985: 71]. , , , , . , , . , . - , . ­ . < . .-. borjm «, , »; , , : < . . putro « », putrakko « ; ; , », . putrakko «, ; ; ; », putro « » [: 76]; /, / ; < . . bukl «», «»; /, , ; 100 < . . vesi, vezi, vezi, . vezi `', vesikkö, vezikkö `, ', . vezi, vezi, . vezi, . vesi `', vesisto `, ' [: 100]: , , ; < . . vengi, venki ` , (, ); ', . venki `, '; , /, ; /, , ; ; < . . joki «, », . joki, jogi, dogi, . d'ogi, . dogi, dögi, g'ogi, jogi `, '; /, / , ; `; () , ( ); ( ); , '; /, , - ; < . . enä `'; .-. > ; ­ ; /, , , : , , , ; < ö `, '. < . . haapa, . hoapa, huapa, hoaba, haaba, . hoabu, haabu, huaba, . hab `' [: 30]: ö/, , ; `'; < . . hago `, ', . hako, hago, . hago, . hako ` ; , ' [:26]; /, , ; `'; < . . kakac, gagac `' [ 171]: (), , ; < . ......kala, . kuolle, . , . , . , , . , . hal `'; /, , 101 , ; `', ` (, , , ); , '; < . . kal'l', kalli `, ', . kallio, . kalli `', . kal'l'ivo `', . kallivo, kal'l'o, kalli, kal'l' `; '; /, , ; `, '; (. / - . /, / ­ . /, ö/ö ­ . / ..), ; < . .keto, . keto, kedo, ., . kedo ` , , ' [: 38]; , , , ; `', `'; , , , ; , ; `', `'; < . .-. kivi `'; , , , - : < ? `'; < . ......kala, . uolle, . , . , . , , . , . hal `a'; - j (Kolju), . -: /, . ö/, ; `'; < . . kukkaz `, ', kuk, kukoi `', . kukku ` ', . kukkula, kukkura, kukkuri, . kukkuri ` ; ; ', . kuk `' [: 45]; /, , , ; `'; < .. guna «»; , , : «, »; < . . lantto `, ', . lanto `, ; ', lanne `, , ', lantama ` 102 ', . landtD `' [: 53]; . . lantto `, ', . lanto `, ; ', lanne `, , ', lantama ` ', . landtD `' [: 53]; , , , ; (1485 .); .-. `'; < . . liete, . lete `, ', . `() '; , ( /), , , ; `'; , , ; ; < . . lähte, lähtä `', `', `' [ 307]; , , ; < . ., . luhta ` '; , , ; ; , , ; . < . . loima `; , , ', . loim ` , ' [SKES II 301]; ( ), , ; - < ., . . liiva `, ' > .-. `', ` '; , , ; < . . metsa, . mett's'ä, . mets, . mets, mots `' [ 17]; ö/, , ; `, '; < . . mänty, . mänd, . mänd `'; , , ; < . . matka `, ; ', . matka, . matku, . matk, matku, matke, . matk ` ', . morRki, muor'hk, muot'ke `, ', mt'kki `, ( )' [: 59]; /, , /, - ; 103 ` ; '; /, , , -; `'; < . ., ., ., . muda `, , ' [SKES 354]; /, , , ; `'; , , ; < . . . niemi `, ', . niem, niemi, niemak, . nem' ` ', . niemi `, ' [:63]; ( /), , ; - ; , , ; ; , ; - ; < . . njukca `'; ( ), , , ; < ., .-. nila `, ', , . , ; < . . ohto, . ohto, . ott, . ovto, ofto, . ofta `' [ 1986: 84]; , , , , ; ` ' [SSA 2: 298]; -, < . ., ., . palo «», « », «», . palo «», « » [SSA 2: 298]; , , , - ; , , , - ; , , , - ; < . . . petäj, pedäj, . pedai, . pedei, pedej, pedai `'; ( ), , , - ; 104 < c. . puvas, puvaz, puvaz, puaz ` ; ; ', . pudas, . poovces, putįs ` , ' [: 77]; , , , - ; < . c. puolta ` ', . paute, paude, poude `, ; ', . palte, palteh ` , ', . palte ` (, ; ( , , )', palze `, ; ' [: 70]; , , < . . pursta, . burzuta (. . pursua, pursuta) `, ' [: 75]; , , , ; < . . pudas, . ptįs ` , ', . puvas, puvaz, puvaz, puaz ` ; ; ' [: 76-77]; , , , - ; < . . putki `, ', . `, '; > . , `, '; , , , ; -, -, < . . pyssa, pois, pyis `, ' [ 1986:97]; , , , - ; /, , /, ; `'; /, , , ; «»; , ( ), , , ; < . . pyräs ` ', ` ', `, ', pyrräs ` '; pyrri, pyrrö ` ', ., . pyräs, pyräz ` ' 105 [SKES, 672]; /, , , - ; < . ., ., ., . raja `, ', `, '; /, . , ; < . . ruopas ` ', ` ', . ruopas, ruopaz ` ', ` , ', ` ', ruopas ` ', ` ', . ruopas , ruopaz ` ( )', . roppaz ` ', ` ' [SKES, 872-873]; , , , ; c< . . sar, sara `, ', . haara, . saara `, ; ; ' [: 88]; /, , , ; `'; /, , , ; /, , , - ; `'; /, (. , /), , , ; .-. `'; /, , , -; c< . . sarakaz `' [ 497]; , , ; (), ; < . . sejd, sejt ` , ( ) ' [ 1986: 102]; , , . . c< . . sääksi, sääksä `', . sääsk, sääskös, kalasääski `, ', [SKES II 301]; ( ö), , , ; 106 < . . subp', sub' `'; ( ), , ; ( ), , ; (), , ; , . , ; , , ; , , ; , , , ; , , ; < `', `'; c< . .-. syrjä `, , ; ; ; , ; , '; /, , ; `'; , /, ; .-. `'; - / - / < . . toinen, . toin, . toine, ., . toin'e, . teine `, ' [SSA 3: 304]; oe, , , ; , , ; /, , , ; < . . taipale `, ', . . . taival, taibal, taibaleh `, ; ; ' [: 93-94]; , , ; < . ., ., ., . tuomi, . tom `' [: 96]; , , , ; < . . tupas ` , ; , ; ', . tuvas, tuvas, tubas ` , , ; ', . tubaz, tubahikko `, ', . tuppaz, topaz, tüpäs `' [:96]; /, , ; ; `'; /, , ; ; < . . tottara, toattar ` ', tuDtar ` , ', `' > . ` , ; 107 ; , ' [: 96]; , , ; ; /, , /, ; < . . heinä, . hein'(e), . hein, hn, . hein `, ' [SSA 1: 150-151]; , , , ; < . . syksy, -. süksü, süqüzü, süksü, süqüzü, süüs, süüs, süüs, süvüs, süvüz, . süqüz, süqüz, süqü, süqüs, . süqüz, üqüz, üqüz, süquz, üqüz, sigiz, . süqis, . süküs, . si'ks, sü'ks, si'gz, sü'gz=.. tjaktja, . ok(ä), . sz, size, sze [SKES, 1144] `', ` ' [ 1970: 464]; ( ö), , ; ö, `, ', . ` '. < . . soppi, soppi `, , ', . soppi `(), , , ; , ; , ' [:90]; , , ; , , ; < . . cura, . cura, cur, . cura, . cura, cura `, , ; , , ', . sura `', . tsor'ra, t'sorr- `, , ; ' [:24]; , , . , - - , , . , . - . , - . . 108 SKES ­ Suomen kielen etymologinen sanakirja. Helsinki, 1955-1978. I-VI. SSA ­ Suomen sanojen alkuperä. Etymologinen sanakirja. 1-2. Helsinki, 1992-1995. 1985 ­ .. - // . , 1985. . 68-77. ( - , ; . 22). 1982 ­ .. - . ., 1982. 224 . ­ .., .. . ., 1970. 1963 ­ .. - // : . .-., 1963. . 3-11. ­ .., .. - . , 1991. 162 . 2001 ­ .. . .1. ,. 2001. 346 . 7 . 1970 ­ .. - // . . . -. , 1970, .II. 2002 ­ .. : . , 2002. 356 . ­ .., .. . , 1972. 1973 ­ .. - // -. 1 (IX). , 1973. . 1113. 1972 ­ .. - . () // -. , , , , , . , 1972. . 25-26. 1975 - .. - // -, . VI. , 1975. . 220-224. 1980 ­ .. - // Congressus Quintus Internationalis Fenno-Ugristarum: Turku 2027. VIII. 1980. Pars 7: Dissertationes sectionum. Turku. C. 157-162. 109 1985 ­ .. - . . ( ; .36). . 54-67. 1986 ­ .. Ko ACCP. , 1986. 144 . 1989 ­ .. // . ... - . . ., 1989. 1971() ­ .. // . ... . . . , 1971 (). ­45 . 1971() ­ .. // . . . . . . . , 1971 (). 263 . 1990 ­ .. // VI -. .2. / . . ... .: . .196-198. .. , , , . . ., , -, : , . , . . ­ , . . ., . . ; , . , . . ­ , . . (, . .), , ., . , . ( ) ­ , ., . (, ). . : , . . - . ., (), . . - ­ , ., . . (. .); , ., . . ( ) ­ , ., . . ; , ., . . ( ), , ., . . ( ) ­ , ., . ­ , , ., . . . , , . . , ., . . ( ); , ., . . ( , ), , ., . . ( ) ­ , ., . . , , ., . . . . : , ., ; , ., ; , ., . . , (. .); , ., . (. .); , . . (. .); / , ., . . ( ). . : . , . (. .) ­ , ., . . ( ); , ., . 111 . (. .) ­ (), ., . . ; (), ., . . ( ); , ., . . , , ., . . (. .) ­ , ., . . ( ); , ., . . , . (. .) ­ , ., . . ( ). . . , .. , , , II . .. - " " , , , , ( , , ), II . .. . -- , .., III . .. II . .. II . .. . , , - [ 1990: 54-55]. , - , , , - . , , . .. " : " (, 112 1989). : " - , , , , . , (- , , - ..) " [ 1989: 440]. .., : " , -, ( ) , , ( ""), . , , - , , , ( - . - ..), " [ 1966: 119]. - , -. .., , , , . , , - , . , . , - . 113 . .. : " , , ( - ..), ". " , - , - , , , , , , , , , , " [ 1924: 160-161]. . , .., - , , q (0,263); , , (0,265), (0,282), (0,246). , , q: , ( , ) , , - 0,209, - 0,202, -, .. 0,245, .. - 0,277 ( 241). q, , - 0,183. q - [ 1974: 100]. MN, m ­ 0,260 , 0,721 . m: y ­ , ­ n m, m n , , , , , , , . m n ­ - m 0,670 ( 237), ­ 0,648 ( 81). 114 .. , , , MN . , m > n, . n, , , n [ 1989: 85-86]. . , - hyr (3+3) N³ - (64,5), (67,7), (68,2) (69,9). 60,2. cara (2-5) ¹ - (35,5) (35,2), (46,7) - (45,5). - 16 (5,5) (6,2), - (6,4) (6,4). (dtc) (13,8), (18,2) (16,1). (dw) 26,3; - 31,3; - 32,7; - 40,0; - 50,0. , ., , (14,8); (17,1); (15,7) [ 1992: 35-36]. . , , , . , , . -, , -- , - . , " 115 - ( ) " [ 1990: 33]. - , . , , - , , . (), ., . . . ( ), - , ., , : , . . . ; -, ., . . . , -, ., . . , ', ' [ 1970: 16-18]. - .., , , , - , -, , , , , [ 1986: 21]. - , . - , . : 116 '' ' ' ? ' ' '' '' (-) '' '' '' '' '' ö '' ö ö ' ' ' ' '' ’ ', ' '' .. (., 1988) '' ' ' ? ' ' '' '' ? '' '' '' ', ' ( , )' '; , ' ' ' '' '' '' , . . - - , , , , .. , , : ', ', . . gar < 117 qgu- ra '' [Räsänen 1969: 21]; '', . . kijag '' [Räsänen 1969: 262]; '', '', ' , ' . *jauci '', '', '', . . d'tsi '', '', . . sautsi '', '' [- 1977: 230-233]; ' ()' - . colban 'B ()' [Räsänen 1969: 115]; (.) '', '' - . carga ', ' [Räsänen 1969: 116]; ', ' . ci ', ' [Räsänen 1969: 108]. - , , . , , , , - , . - , ., , - : '' ' (, )' ', ' - '' [ 1979: 292] mais '', . masa[ 1979: 294] nar ' ',' ', . .- . -nar-ya ' ' [ 1979: 296] raupsa '', . robas, rovas [ 1979: 300] sata '' sada [ 1979: 300] '' ’ö '' : 118 ', ' ’ '' ’ '' 1) ', '; 2) ', ' ', , , ' ', , ' ' (]', ' (), ()' ', ' '', '' ', ; ' ''; '' ö '' ’ '' . . gurz, . gurźz, . . grīz- . . . '' [ 1982: 63] . . nm < c.-. nm '' < . *nm '' [[ 1982: 101] . lz - '' [[ 1982: 121] .-., . mard, . . märd ', ' [[ 1982: 62] . pasca ', ', .-. s ', ' [[ 1982: 58] . . rzän ', , ' < . . rzan ' ' < .-. () rcan, () rzan '' [[ 1982: 44, 47] . tom '' [[ 1982: 110] . . dusman, . dusmani, . dsman '' < .-. dusmanh '' [[ 1982: 91] .. hs, . hus, . hus ', ' < *us- ', ' [[ 1982: 82] . . cehre '' [[ 1982: 81] .. srn '' [[ 1982: 52] . sķro/sķr, sr, .-. *sr-, -. sr '' [ 1982: 125] . . sitra, . . setåre '' [[ 1982: 59] 119 , , . , , - , . , , . , , (, , , ) , - - , , , . . - ; . . - ; . - ; . - ( ), . - ; .-. ; .-. - ; . - ; - , ; .. - ; . - ; . - ; .-. - ; . - ; . . - ; . . - ; . - . 1970 ­ . . . ­ . . 2, , 1970, . 16-18. 120 1966 ­ . . . , . , , 1966. 1924 ­ . . ( 18 . . .). ­ , 13, . 3-4, ., 1924, . 137-177. ( . ., . 174-177). 1974 ­ . . - - , ., 1974, . 96-107. 1989 ­ .. . ., 1989. 1988 ­ . . - . . - . ., ., 1988. 1990 ­ . . , ., 1990. 1986 ­ . . , , 1986. 1990 ­ . . ( ) // . VII -. . (, 1987), , 1990, . 40-67. 1979 ­ . , ., 1979. 1982 ­ . : , , ., 1982. 1989 ­ . : . . . .. ... . . ... . , . . ... . .., ., 1989, 749 .: ., . ­ (. .). - 1974 ­ - . // . 70- . .., ., 1974, . 230-234. 1992 ­ . . . , , 1992. Räsänen 1969 ­ Räsänen, M. Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. (LSFU), VII, 1. Helsinki, 1969. .. , ; .. « » . : 1. ­ . 2. . 3. ( , ). 4. - . 5. (, , , .) , . 6. (, , ) . 7. . , , . [Köppen 1867: 20, 37­41]. , , . , , . « » I . . . . , : , , [ . . 1864:XLII, XLIII]. . « » [ « » . 2002: 115­117]. 122 ( ) , -, . . . , «» , . , . , «» ( ) , ( . ), . , , , III . , « », , . , . - . . . ( ), . . , , - , 123 : , . , - : 1. . 2. . 3. ( ). 4. . «» ( ), , . , . , . , («-»). , , , , ( I .) , , . , 1861 . . , [ 1995:16]: (= ); (= ) (, ). 1918 . . . 124 . , , . : , - , . , , - : = (, , ). , 1917 . «-» : , , - «» - : , . , , , . ( , ) . «-» «-» : = (, -, ), = (, ). «-» VIII I . , « ». ( ), «--» , «»: = = (), = = (), = = (). «-» «» ( , ) «-», [ «» . .. 1927:139-148]. «-125 »: = (, ), = - (, ). «-» , : ( , ), ( , ») (, ). «-» «-»: (= ) = ; (= ) = (, ). «-» «-» c 1920- , . , , , . « -», -. : = ; = ; = (, ); = ; = (, ). , , : , , , , . (; ; ; ; O) . «-» ( «-», « -») . , . «-» , : 126 < ( , -, ); < (, ; , ) [ . 1988:157]. < < (, ), (, ), (, ) < < [ . 1996:169]. «-», : (); , () [ , . 1993:167, 178]. , , . , - , : < < , ( ) (, ); < < (, , ); < < (, ); < < (, ). - 1500- ; . , , , : > (, -, ); > (, ). , () , , , , , , . , , , . , , , , , « »: ; ; (, ). 127 , -, , « » : ; , . « ». . , . « » . , , « », . , . , , . (, ; , ) (, , , ; , ) . , (, ). , `', , [ . 1929: 31­48]. , « », . , ( , « »), (, ), (, ), ( , ), ( , ). . « ». , « ». , , : = (, ); = (, -, ); = (; , -, ). 128 , ( , «» ): (, ); (, ). , , : = (, ); = (, ). , . , , « », « ». « » « ». « », , « ». , , , , . , : = (, -, ); = (, ); = ( , -, ); = (, ); = (, , ); = (, , ); = (, ). , , « », , ( ) . , , : 129 = (, -, ; , ); = (, ; ­ ); = (; , , ); = (, ­ ); = (, ; , ); = (, ). , - -, : , , , , , . , , «» : = (, ); ` '. , « » : «» , ­ . ( , -) . , « ». , « », - («»): < (, , ). , , . , « », , , : < ? (, ; , ); < ? (, , ); (, ). ó -/ -. , . , , . , - « ». . , , , , «» . IX ­ . . , (« »). . , -, , . «», « », . «» . « », , ; . « » « »; , 132 -/ -. «» : ) (, ), ) , ) , , , , ( ) , ) : ­ 1861 . «» « », , : , , , (, ); , , , (, -, ); , , , (, , ); , , , (, ). , «», , , , , . , : (, ), (, , , -). « » «» . , - . «» . , , , : , «», . . : , , , (, ). , , , . «» . . 133 , , : , ; ; . , , «» : (, ), ( , ), (, ), (, ). « » , . «» . . . . : , ; ; (, ); , , , (, ); , (, ); , , (, ). « » : (, ); (, ). , , . , , , : = (, ); = (, ). « ». « » ; «» «». , : = (, ); = (, ). 134 « ». , , «», : = (, ); = (, ). , «»: (, , ); (, ; . ). : (, ); (, ). , , « » ( ). «» . « » . , , . , , . , « » . , , . , «» : ( , « »); (, « »); ( , ); (, , ); (, ). «» : , (, ); ( , ); ; (, ); (, ) [ 1995:170 ­181]. 135 , , . ( ). , . ( ) : (, ); (, , ); ( ., , ); (, , ); (, , ). , - , . -, «» , «», . . . , - , . . , , : ( , , ); , , (, ); , (, ). , : = ; = (, ). - - - , , - 23. -, , Ryymin, Siilin, Miinin, Lukin [SN: 491, 527, 689-690]. 23 136 , «». , , , « » [ 1994:372]. , (), - . «», (, ): (, ); (; ); (); (); (-); (). , ( « » , «»). . . «» (, ) , , ( ?). « » . : (); (; - ); (; ); (); (, , ); (, , ). , , « ». ­ ­ - ( ), ­ . ( ) () . 137 [Köppen 1867:43], , : (, , , , ); (, , , , , ); (, , ); (). , -: (, , , , , ); (, , , ); (, , ); (, -, ). (, , ) , . « ». 1920- , [Koskinen 2002] . « » « », : , < ; , a < ; , o < () [Rautu ja rautulaiset 1993:291,292.]; < (); < (). « » , , , 1920 . - , , : , (); (). « » , -, : , , (), (); (). : , , . 138 « ». -. - - : (, ); (, ). « ». , 1920 1940 . . 1921 , , . [ 204 ­ 210]. ; : , , , , , , , , , , , , (, ). « » : > ; > ; > ; > (). « » - , : > ; > (). , , , : > ; > ; > ; > ; > ; > ; > ; > ( .). «» «» « » « ». , , - « »: ; . . 139 . : (, ,); ( , ). , , : < ? ( , ); (, ). , ? , ? . , , , « » . « » . , «», . « » « ». « » : = ; = (). « » ( ). , « », . « ». , 140 , , , - «». , , , : , , , (). , ­ . « » , , , « »: ! ` '! « », . : > ; > (). , . «». , . . Köppen 1867 ­ Peter v. Köppen. Erklärender Text zu der Ethnographischen Karte des St.Petersburger Gouvernements, von Peter v.Köppen. St.Petersburg, 1867. . . ­ . - . , 1864, .XLII, XLIII. 2002 ­ ... I . // . . IV- - - . . .., 17­20 2002 . 1995 ­ .-. . . . 1995. 141 1927 ­ ... // (). .1. ., 1927. 1988 ­ ... . ., 1988. 1996 ­ ... . ., 1996. 1993 ­ ... . ., 1993. 1929 ­ ... // (). ., 1929. . 31 ­48. SN ­ Suomalainen nimikirja. 1985. 1994 ­ ... - // . ., 1994. Koskinen 2002 ­ Mauno Koskinen. Karjala ja suomalainen identiteetti // Karjala, 11 (14.03), 2002. Rautu ja rautulaiset ­ Rautu ja rautulaiset III. 1993. ­ . ­. 7-. ( . ). .. , .. , .. , .. , .. « - - » - 24. , . , . - , (), () () . . - ( ) - . . 15000 . . , ­ , , ­ -, -. , , , . 24 05-06-80094-a. 143 , , . , . - ­ , , , ; . - . , . , , . - - , . , , . , - . . , , , . . (, , , , , ) , . 144 . , ( ) ­ , , ­ . "" "" . . . . . , , ( ). . , , - (, -) . , . . , , . : 1. . , , . 2. . . 3. . , . , , , . . , -, , -, . 145 (, ) , ( ). , , , ( ) , . , , , . , , , , . , , , , , . , , , . () . . ­ "", "", "" . . . , ­ "", "", "", "" . . . . . , , . 146 , , . . , , . . , . (, ) . ( ) (), . . . , , , , , , . , . , , . , . , . , , (, ). (, - ). 147 - (, ). : 1) (, ); 2) - (, , . .); 3) , . , () , . . . ( , ), ( , , , , ). ­ , ( ) . , , , , : 1. , , ; 2. , ; 3. . , . , - . . 148 , ( , , . .). , , . , , , , - - . , . . . - . , , 1500 . 1 , 500 14 - . - , . - - . 149 1 1708-1710 1710-1719 1719-1780 1780-1914 1914-1917 1642 1642-1708 1917-1927 1927-1930 1930-1935 1935-1940 1940-1991 1991-2006 2006- 2 1500 2002 . , «-», «-». . , . , , 2002 . . , 1666 1676 , XIX-XX . - . -, : , , , , . . -, , - , (, ), ( , ) (, ). -, : , , , , . -, , , , , , . 151 1 1918 1992 . . . 2002 2002 . . . 1500 . . . . . . 1676 1834 Järmoberg Hoff . Raskamensoi . Raskabosoi . Wärdä . Neredowa . Rättila Hoff 1666 Undua Wirtina Korsut Sawaka Osero Munkoa Sermelino , , , - . , , . , . , , . , . , , , , , , , - . 1. . ., . ., . . - ( ). ., 1997. 2. : - : . . . . . . . ., 2001. 3. . . . . . , . . . ., 2002. 4. . - . . . . , . . . ., 2003. 5. " ". ., 2002. 1. . ., . ., . . - 153 // . 2 (11). .: "", 2005. . 15-16. 2. . . . , 2005. . 488. 3. . . // : , , . , 2005. . 83-90. 4. . . . . . . 1. , 1994. . 989. 5. . . // . 3. : , 2005. . 7-10. 6. . ., . ., . . " - " // " -2006. , 2006. .. - - « »1 , () . 2003 . , : · , 2003-2004 ., 03-04-12030. - " " ( ­ ..). · , 2005-2006 ., 05-04-12420. ( ­ ..). · , 2006-2008 ., 06-01-12110 " XV-XX ." ( ­ ..) 2005-2006 . 20032004 . 4- - « ». 30000 . 1 , , 20062008 ., 06-01-12110. " XV-XX ." ( ­ ..) . , . 2006 3 . , XV-XX . XV-XX . ( ), .. , - , , . , XV XX . ( XXI .). . , , , , , . , , , . , . : · (1792).; 1 2 ; · 1823 ., · 1824 ., · 1897 ., · 1897 ., · 1908 ., · (XIX ), 156 1929 ., · . XIX - XX . . . . . .; 10 (1:420 000), · . 15 1924 ., · 1936-1938 . 1936-1938 . · , : , , , . , . (, ) , , . . , , « 1905 .» « 1900 .». , , . , , . , , , . ­ , . ­ , . 157 · · · · · · : , , , , , - , . , . , ( , , , .) . , , , . . 1. - 158 , . . . , «» 1873 . «». , . . «». 1873 8. 8 . 6 . 3 , . , . . 2. 159 , , . , , . , , . . 3. « » 160 . , . , , . . , , . - . « », 03-04-12030 05-0412420 ( ­ ..) . , . , , - , , , - , . . . : .................................................................................. 7 .. . ( )......... 20 .. . *hatcha aho ........................................................... 90 .. . - : .................................... 99 .. . ........... 111 .. . ........................................ 122 .. , .. , . , . , .. . - ................... 143 .. . « »........................................................................ 155 - . . 00041 30.08.99 . 30.10.07. 60×841/16. Times. . .-. . 8,0. . . . 9,5. 100 . . 59. 694. - , . . , 50